W dniu 11 stycznia 2013 roku zostało zawarte porozumienie pomiędzy Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Prezesem Agencji Nieruchomości Rolnych a Międzyzwiązkowym Komitetem Protestacyjnym Rolników Województwa Zachodniopomorskiego a dotyczące zasad postępowania Agencji Nieruchomości Rolnych przy dzierżawie lub sprzedaży nieruchomości pochodzących z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.
Postanowienia tego porozumienia znalazły odzwierciedlenie w zapisach nowo wydanych Zarządzeń Prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych z dnia 18 stycznia 2013 r. – Zarządzenie nr 7/2013 w sprawie zabezpieczenia należności Agencji Nieruchomości Rolnych z tytułu umów dzierżawy lub sprzedaży nieruchomości, Zarządzenie nr 9/2013 w sprawie zasad dzierżawy nieruchomości i Zarządzenie nr 10/2013 w sprawie sprzedaży nieruchomości. Pełną treść Zarządzeń Prezesa możemy znaleźć wchodząc na stronę internetową www.anr.gov.pl.
Strony „Porozumienia" ustaliły następujący sposób działania uczestników postępowania przy sprzedaży lub dzierżawie nieruchomości pochodzących z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa:
1. Agencja odstępuje od przeprowadzenia przetargu na wniosek upoważnionego przez Izbę Rolniczą członka komisji albo po zgłoszeniu sprzeciwu Izby Rolniczej w związku z uzasadnionymi wątpliwościami odnośnie osób mających uczestniczyć w przetargu.
2. W przypadku dwukrotnego odwołania przetargu Agencja przeznacza nieruchomość do przetargu ograniczonego na dzierżawę krótkoterminową, nie krótszą niż jeden okres wegetacyjny. Agencja na wniosek dzierżawcy pozytywnie zaopiniowany przez Izbę Rolniczą może przedłużyć umowę zawartą w tym trybie na okres przekraczający 3 lata.
3. Na uzasadniony wniosek Izby Rolniczej Oddział Terenowy Agencji Nieruchomości Rolnych może przeprowadzić ograniczony przetarg ofert pisemnych na sprzedaż nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w celu utworzenia albo powiększenia gospodarstwa rodzinnego; tryb ten winien być rozważony w pierwszej kolejności.
4. Wniosek o który mowa w pkt. 3, powinien wskazywać w szczególności inne poza ceną i warunkami płatności kryteria oceny oferty takie jak na przykład:
a) powierzchnia gospodarstwa,
b) odległość gospodarstwa od położenia sprzedawanej nieruchomości.
5. W załączniku do wytycznych stanowiący załącznik do Zarządzenia nr 18/2012 Prezesa Agencji Nieruchomości Rolnej Skarbu Państwa katalog sytuacji w których Agencja może wykonywać prawo odkupu rozszerza się o przypadki gdy:
a) nabyta nieruchomość wykorzystywana jest na inny cel, niż prowadzenie działalności rolniczej,
b) prowadzona działalność rolnicza na nabytej nieruchomości nie jest wykonywana osobiście przez nabywcę.
6. Izba Rolnicza zawiadomi o zasadności skorzystania z prawa odkupu przez Agencję. Agencja Nieruchomości Rolnych zobowiązana jest do skorzystania z prawa odkupu nieruchomości. W terminie 7 dni Agencja zobowiązana jest do udzielenia odpowiedzi i uzasadnienia w przypadku nieskorzystania z prawa odkupu.
7. Wprowadzenie w umowie sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa sankcji finansowych w wysokości 40% ceny sprzedaży za niedotrzymanie przez nabywcę w okresie 10 lat zobowiązania się do:
a) osobistego prowadzenia działalności rolniczej ma gruncie nabytym z Zasobu,
b) poinformowania o zamiarze zbycia nabytej nieruchomości, w przypadku gdy Agencji nie przysługuje prawo pierwokupu albo zachodzi przypadek, o którym mowa w art. 4 ust. 4 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego (Agencji nie przysługuje prawo pierwszeństwa nabycia do nieruchomości nie mniejszej niż 5 ha: 1) jeżeli w wyniku przeniesienia własności nieruchomości rolnej następuje powiększenie gospodarstwa rodzinnego, jednak do powierzchni nie większej niż określona w art. 5 ust. 1 pkt 2 -300 ha; 2) jeżeli przeniesienie własności nieruchomości rolnej następuje na rzecz: a) spółdzielni produkcji rolnej — w przypadku nieruchomości rolnej stanowiącej wkład gruntowy członka tej spółdzielni, b) osoby bliskiej zbywcy w rozumieniu przepisów o gospodarce nieruchomościami; 3) jeżeli przeniesienie własności nieruchomości rolnej następuje w wyniku umowy z następcą, o której mowa w art. 84 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291, z późn. zm. 6) ).
c) nieustanawiania bez zgody Agencji hipoteki na gruncie nabytym z Zasobu.
8. Postanowienia pkt 7 lit a) nie stosuje się w przypadku przeniesienia własności na rzecz zstępnego lub przysposobionego a w przypadku ich braku krewnego w linii bocznej.
9. Stosowanie przy sprzedaży na raty nieruchomości rolnych w trybie przetargu ograniczonego oraz w ramach pierwszeństwa nabycia na utworzenie albo powiększenie gospodarstwa rodzinnego, zabezpieczeń jedynie w formie hipoteki oraz weksla In blanco. (Zapis ten wprowadzony Zarządzeniem Prezesa ANR nr 7/2013 brzmi następująco: „Przy sprzedaży nieruchomości rolnych na raty, w trybie przetargu ograniczonego oraz w ramach pierwszeństwa nabycia na utworzenie albo powiększenie gospodarstwa rodzinnego, w przypadku wniosku kontrahenta pozytywnie zaopiniowanego przez Izbę Rolniczą, jako zabezpieczenie przyjmuje się hipotekę umowna na nabywanej nieruchomości oraz weksel własny in blanco. W przypadku braku opinii Izby Rolniczej, stosuje się zasady zabezpieczenia należności określonych w pkt 2.4. wytycznych „).
10. W skład komisji przetargowej wchodzą przewodniczący oraz dwóch członków wskazanych przez Agencję, a na wniosek Izby Rolniczej, złożony po zasięgnięciu opinii rolniczych związków zawodowych, skład komisji rozszerza się o osoby wskazane przez Izbę Rolniczą, nie więcej jednak niż 50% składu komisji/nie więcej niż trzy osoby /druk w załączeniu/.
Powyższe ustalenia zawarte pomiędzy Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Prezesem Agencji Nieruchomości Rolnych a Międzyzwiązkowym Komitetem Protestacyjnym Rolników Województwa Zachodniopomorskiego nałożyły na Izby Rolnicze szereg nowych obowiązków a tym samym podniosły jej znaczenie w obrocie ziemi rolnej pochodzącej z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa a w związku z tym i nałożyły również znaczną odpowiedzialność za procesy sprzedaży lub dzierżawy nieruchomości rolnych.
Analizując powyższe należy skupić się na punktach, w których Izby Rolnicze uczestniczą bezpośrednio w procedurach sprzedaży lub dzierżawy gruntów rolnych. I tak:
I. pkt 1 „Porozumienia" – Zapis tego punktu należy rozumieć w ten sposób, że członek komisji przetargowej delegowany przez Izbę Rolniczą ma prawo zgłosić wniosek o odstąpienie od przetargu (wniosek winien być sporządzony na piśmie) przedkładając go przewodniczącemu komisji przetargowej. Wniosek taki winien posiadać uzasadnienie i być powiązany z uzasadnionymi wątpliwościami jakie posiadł składający wniosek członek komisji w stosunku do osób, które mają brać udział w ograniczonym przetargu ustnym. Dotyczy to szczególnie tych osób, które stają do przetargu, co do których zachodzi podejrzenie, że mogą to być osoby podstawione przez inne podmioty (w potocznym języku takie osoby nazywamy „słupami").
Inną drogą do odwołania przetargu z tych samych powodów jak wyżej, jest zgłoszenie sprzeciwu przez Podlaską Izbę Rolniczą wniesioną do organizatora przetargu, tj. Agencji Nieruchomości Rolnych przynajmniej na dwa dni przed datą przetargu. Takie zgłoszenie sprzeciwu przedkłada do Agencji Nieruchomości Rolnych Biuro Podlaskiej Izby Rolniczej na wniosek Przewodniczącego Rady Powiatowej PIR, grupy rolników danej gminy w której znajduje się nieruchomość lub organizacji związków zawodowych lub organizacji rolniczych, po uprzedniej akceptacji Zarządu Podlaskiej Izby Rolniczej.
II. pkt 3 i 4 „Porozumienia" – Zapis tego punktu należy rozumieć w ten sposób, że Izba Rolnicza może ingerować w sposób przeprowadzenia przetargu ograniczonego. Agencja prowadząc sprzedaż nieruchomości rolnych przeprowadza zazwyczaj przetargi ograniczone ustne. Na uzasadniony wniosek Izby Rolniczej taki przetarg może być przeprowadzony w formie pisemnej (ofertowej).
Wniosek do Agencji Nieruchomości Rolnych, na przeprowadzenie przetargu pisemnego ofert na sprzedaż nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w celu utworzenia lub powiększenia gospodarstwa rodzinnego, sporządza delegowany przez Zarząd pracownik Biura Podlaskiej Izby Rolniczej, na podstawie zgłoszenia przesłanego przez Przewodniczącego Rady Powiatu PIR, grupy rolników gminy w której znajduje się nieruchomość lub na podstawie zgłoszenia organizacji społecznych reprezentujących rolników indywidualnych, Urzędu Gminy, itp. Wniosek taki wymaga akceptacji Zarządu Podlaskiej Izby Rolniczej. Zgłoszenie winno posiadać uzasadnienie i kryteria jakim powinna odpowiadać oferta pisemna na zakup ziemi. Takimi kryteriami winna być cena nieruchomości, płatność za nabywaną cenę (zapłata w całości czy zakup z rozłożeniem na raty w przeciągu określonego czasu), powierzchnia gospodarstwa, odległość gospodarstwa od położenia sprzedawanej nieruchomości, i inne istotne kryteria dla przeprowadzenia przetargu ofertowego. Zgłoszenie takie winno być składane do Biura Podlaskiej Izby Rolniczej w chwili uzyskania informacji od ANR, że nieruchomość będzie przedmiotem przetargu np. w 2013 r. w miesiącu październiku nie później jednak niż zakończenie daty opublikowania wykazu o zamiarze sprzedaży nieruchomości przez ANR.
III. pkt 5, 6 i 7 „Porozumienia" – Zapis tego punktu należy rozumieć w ten sposób, że został rozszerzony katalog sytuacji w których Agencja może skorzystać z prawa odkupu w okresie pięciu lat od sprzedaży nieruchomości tj. nabyta nieruchomość wykorzystywana jest na inny cel niż prowadzenie działalności rolniczej lub prowadzona działalność nie jest wykonywana osobiście przez nabywcę.
Uruchomienie prawa odkupu przez Agencję może być uruchomione na podstawie zawiadomienia o słuszności skorzystania z prawa odkupu złożonego przez Podlaską Izbę Rolniczą. Agencja zobowiązana jest do udzielenia odpowiedzi wraz z uzasadnieniem w ciągu 7 dni, w przypadku nieskorzystania z prawa odkupu. Zawiadomienie sporządza i składa do Agencji Nieruchomości Rolnych upoważniony przez Zarząd pracownik Biura Podlaskiej Izby Rolniczej na wniosek Przewodniczącego Powiatu PIR, grupy rolników danej gminy w której znajduje się nieruchomość lub organizacji społecznych reprezentujących interesy rolników. Składany wniosek do Biura PIR winien być uzasadniony i obejmować tematy rozszerzonego katalogu sytuacji w których Agencja może skorzystać z prawa odkupu. Wniosek taki wymaga akceptacji Zarządu Podlaskiej Izby Rolniczej.
Innym zagadnieniem jest wprowadzenie do umowy sprzedaży kar finansowych za niewykonanie zobowiązań w okresie 10 lat od zakupu nieruchomości, które będą zapisane w akcie notarialnym a dotyczą osobistego prowadzenia działalności rolniczej na nabytym gruncie, poinformowania Agencji o zamiarze zbycia nabytej nieruchomości gdy Agencji nie przysługuje prawo pierwokupu i nie ustanawiania bez zgody Agencji hipoteki na nabytym gruncie. Zgłoszenie do zastosowania kar umownych przez Agencję dokonuje się na podstawie powiadomienia sporządzonego przez upoważnionego przez Zarząd pracownika Biura Podlaskiej Izby Rolniczej, na podstawie złożonego wniosku przez Przewodniczącego Powiatu PIR, grupy rolników danej gminy w której znajduje się nieruchomość lub organizacji społecznych reprezentujących interesy rolników. Wniosek taki wymaga akceptacji Zarządu Podlaskiej Izby Rolniczej.
IV. pkt 9 „Porozumienia" – Zapis tego punktu należy rozumieć w ten sposób, że w przypadku sprzedaży nieruchomości rolnej przez Agencję w drodze przetargu ograniczonego (sprzedaż nieruchomości następuje dla osoby fizycznej spełniającej kryteria ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego) dla rolnika chcącego powiększyć gospodarstwo rodzinne lub utworzyć gospodarstwo rolne oraz w razie zakupu gruntów w ramach pierwszeństwa nabycia, Agencja może przyjąć jako zabezpieczenie niespłaconej części należności hipotekę umowną na nabywanej nieruchomości oraz weksel in blanco po otrzymaniu od Izby Rolniczej pozytywnej opinii wystawionej kontrahentowi ubiegającemu się o rozłożenie ceny nabycia na raty.
Na podstawie powyższego porozumienia Izba Rolnicza wydaję opinie dotyczące osób fizycznych będących rolnikami. Nie są sprecyzowane kryteria jakich ta opinia ma dotyczyć. Należy wziąć pod uwagę, że każda negatywna opinia może być zaskarżona przez rolnika do sądu. W związku z powyższym Izba Rolnicza staje się podmiotem, który może uczestniczyć w postępowaniach przed sądem lub innymi organami państwa.
Proponujemy następujące rozwiązanie :
1. Rolnik składa stosowne podanie o wydanie opinii do Biura Podlaskiej Izby Rolniczej lub Biura Powiatowego PIR, które podlega rejestracji w Biurach Podlaskiej Izby Rolniczej.
2. Biuro Powiatowe PIR przyjmuje od rolnika stosowne oświadczenie (druk w załączeniu) i zasięga opinii o danym rolniku / sołtysa, naszych delegatów i innych instytucji społecznych działających na terenie gminy/.
3. Przewodniczący Rady Powiatowej Izby na podstawie posiadanej i uzyskanej wiedzy / poprzez delegata, pracownika biura / i w oparciu o złożone „Oświadczenie" wyraża pisemną opinię na druku oświadczenia .
4. Podanie rolnika jego oświadczenie wraz z opinią pozytywną – Biuro Powiatowe Izby drogą e-mailową a następnie listownie przesyła do Biura Podlaskiej Izby Rolniczej w Porosłach.
5. Na podstawie przesłanych informacji z Biur Powiatowych – Biuro Podlaskiej Izby Rolniczej w Porosłach wystawia opinię pozytywna i przesyła do Agencji Nieruchomości Rolnych.
W przypadku, gdyby na podstawie posiadanej wiedzy lub na podstawie złożonego „Oświadczenia" Biuro Powiatowe PIR uzna, że nie może wystawić pozytywnej opinii dla rolnika , wtedy informuje rolnika ustnie, że nie wystawi opinii pozytywnej i taką informację na pismie wysyła do Biura Podlaskiej Izby Rolniczej w Porosłach.
V. pkt. nr 10 „Porozumienia" – Zapis tego punktu należy rozumieć w ten sposób, że maksymalna ilość osób w składzie komisji przetargowej, wskazanych przez Izbę Rolniczą, wynosi do 3 osób/ proponujemy zgłaszanie po jednej osobie /Osoby do składu komisji przetargowej zgłasza Biuro Powiatowe Podlaskiej Izby Rolniczej / druk w załączeniu/ i przesyła do Biura Podlaskiej Izby Rolniczej w Porosłach – które następnie zgłasza do Agencji Nieruchomości Rolnej
Członkiem Komisji nie może być osoba:
która uczestniczy w przetargu jako uczestnik przetargu,
której małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia pokrewieństwa uczestniczy w przetargu jako uczestnik przetargu,
która jest wspólnikiem lub pełnomocnikiem uczestnika przetargu,
która jest pracownikiem uczestnika przetargu albo jest członkiem organu osoby prawnej, będącej uczestnikiem przetargu.
Zgłoszenia uczestnika komisji przetargowej Biuro Podlaskiej Izby Rolniczej może dokonać najpóźniej w siódmym dniu od ukazania się ogłoszenia o przetargu. W związku z powyższym Biura Powiatowe muszą przesłać „Druk zgłoszenia" uczestnika komisji przetargowej najpóźniej w 5 dniu od daty ogłoszenia przetargu.
Wszystkie wykazy i ogłoszenia nieruchomości przeznaczonych do sprzedaży lub dzierżawy publikowane są na stronie internetowej Agencji: www.anr.gov.pl oraz www.pirol.pl
Osoby delegowane do udziału w komisji nie otrzymują od Podlaskiej Izby Rolniczej żadnego wynagrodzenia ani zwrotu kosztów związanych z uczestnictwem w pracach komisji przetargowej. Pełnienie funkcji członka komisji przetargowej jest czynnością w 100% społeczną.